Dertien jaar is Jeffrey. Een teruggetrokken jongen zonder al te veel vrienden op school, hij brengt veel tijd door achter de computer. Hij is veel aan het gamen. In die virtuele wereld leest hij over makkelijk geld verdienen, geld verdienen met seks. Dat klinkt interessant. Jeffrey heeft geen idee waarmee hij zich inlaat. Een oudere man reageert razendsnel.
De man is zeer behulpzaam
Jeffrey is nieuwsgierig. In een online advertentie biedt hij zijn diensten aan en zegt achttien jaar te zijn. Naïef, zegt zijn advocaat, en wereldvreemd. Hij ziet het wel vaker bij kwetsbare jongeren – weinig gevoel voor eigenwaarde, geïsoleerd – seks lijkt dan voor hen eerder een betaalmiddel of een escape. Een 65-jarige man reageert online. Hij wil Jeffrey wel wegwijs maken in het wereldje en heeft ook ruimte beschikbaar. Hij is zeer behulpzaam. Hij is zelf eigenaar van een dansschool en gewend om met jongeren om te gaan. Hij helpt Jeffrey via een e-mail om een goede smoes te bedenken voor school.
Het verhaal van Jeffrey, een 13-jarige jongen die seksueel wordt uitgebuit. De dader wordt later veroordeeld voor mensenhandel.
PREVENTIE
Rafaël Taapken
hulpverlener Stichting Pretty Women in Utrecht
‘Jongens zien gemiddeld vanaf hun tiende voor het eerst porno. Dat vormt hun kijk op seksualiteit nogal.’
Liefde is mooi en seks ook. Dat is de boodschap van Pretty Women in Utrecht bij elke voorlichting. Juist die aandacht voor de positieve kant is zo belangrijk, stelt hulpverlener Rafaël Taapken.
‘Begin eens met een open gesprek over seks’
De Utrechtse stichting Pretty Women, die al ruim twintig jaar hulpverlening biedt bij relaties en seksualiteit, besloot twee jaar geleden de aandacht voor jongens structureel op te nemen in het hulpaanbod. Hard nodig, de stichting kreeg steeds vaker signalen over jongensslachtoffers.
En dat vraagt om een specifieke aanpak, zegt hulpverlener Taapken die het programma Best Man leidt. Van actieve outreachment, begeleiding, tot specifieke voorlichting. De schaamte bij alle slachtoffers rondom seksueel misbruik of uitbuiting is groot, maar voor jongens is de stap om hulp te vragen nog groter. ‘Jongens zien zich vaak zelf niet als slachtoffer en ook hulpverleners denken niet zo snel aan jongens bij seksuele uitbuiting.’
Geldgebrek
‘Ik ben begonnen met voorlichting te geven, gericht op jongens. Aan professionals bij gemeenten, wijkteams, jongerenwerkers.’ Wekelijks houdt hij ook spreekuur bij de crisisopvang in Utrecht, regelmatig komen er uit de nachtopvang geluiden dat jongens zich, uit geldgebrek, prostitueren.
‘Hulpverleners denken niet zo snel aan jongens bij seksuele uitbuiting’
Maar echte preventie begint eigenlijk met een open gesprek over seks, benadrukt Taapken. En dat is precies wat hij tijdens zijn voorlichtingen op inmiddels dertig middelbare scholen in de provincie Utrecht probeert te doen. De klassen worden opgesplitst en vervolgens neemt Taapken de jongens mee, zijn collega gaat in gesprek met de meiden. Een gesprek waarbij vooral ook de positieve kanten van seksualiteit worden belicht, je wensen leren kennen. ‘Dat gebeurt nog veel te weinig. De risico’s krijgen heel veel aandacht. Natuurlijk komen in onze voorlichtingen onderwerpen als sexting, het delen van naaktfoto’s online en het stellen van grenzen aan bod. Maar de insteek is anders. Jongens weten vaak niet waar ze met vragen over seksualiteit terecht kunnen. En internet is dan niet altijd de juiste raadgever.’
Integendeel. Jongens hebben juist door internet vaak een vertekend beeld van seksualiteit. ‘Jongens zien gemiddeld vanaf hun tiende voor het eerst porno. Dat vormt hun blik op seksualiteit nogal. Zeker wanneer niemand vertelt dat het in werkelijkheid er niet zo aan toe gaat. Het is belangrijk om daar andere voorbeelden tegenover te zetten. Hoe weet zo’n jongen anders wat normaal is?’
En ook jongens kunnen online eenvoudig misleid worden. ‘Daar denken ze vaak niet eens aan.’ Hij vertelt over een zaak van een 13-jarige jongen, die worstelde met homoseksuele gevoelens, en een afspraakje dacht te maken met een 17-jarige jongen. Het bleek een man van 51 te zijn. ‘Deze jongen is – en dat is echt zijn geluk geweest – betrapt door zijn ouders die eerder thuiskwamen. De man is uiteindelijk wel veroordeeld.’
Leed
Door veel vaker open in gesprek met jongens over seksualiteit te gaan, kan veel leed voorkomen worden, denkt Taapken. ‘Ik zou elke gemeente aanraden om eens te beginnen met dit soort voorlichtingen, specifiek voor jongens. Soms speelt er echt van alles in een klas of op school.’ Hij laat in de klassen altijd zijn mobiele nummer achter. ‘Later krijg ik dan ineens een appje over goedkope condooms, maar soms ook een serieuze vraag. Pas nog een jongen die vroeg hoe hij ‘de eerste keer met een meisje’ nu het best kon aanpakken.’
Vier dagen na het eerste contact wordt Jeffrey al door hem bij school opgepikt. Naar zijn leeftijd vraagt hij niet. Jeffrey waarschuwt hem wel en zegt dat hij er erg jong uitziet voor 18, maar dat is geen probleem. Ze rijden naar een dorpje in de buurt van Heerlen. De boekentas van Jeffrey belandt op de achterbank van de auto. De man heeft een appartement geregeld, waar hij vermoedelijk vaker jonge jongens ontvangt. Hij is getrouwd en zal later in de rechtbank verklaren dat hij om ‘maar niet verliefd te worden op een andere vrouw’ zich op jongens is gaan richten.
De man heeft een appartement geregeld
Zodra Jeffrey een voet over de drempel zet, gaat de deur op slot. Jeffrey is bang, de hele setting voelt verkeerd. Hij wordt meteen gedwongen tot seksuele handelingen, die veel pijn doen. Hij wordt opgesloten en niet veel later staat er al een klant voor zijn kamerdeur. Deze 52-jarige man heeft ook seks met Jeffrey. De jongen krijgt deze keer betaald. Veertig euro. De overige twintig houdt de ‘pooier’ zelf.
SIGNALEREN
Hadeline Vorselaars
Specialist Veiligheid, Gemeente Tilburg
Anders kijken, loont. Met een nieuwe aanpak kreeg de gemeente Tilburg het afgelopen jaar vijftig slachtoffers van mensenhandel in beeld.
‘Het is heel simpel, er zijn een aantal zaken waar criminelen heel goed in zijn en dat is multidisciplinair, integraal en divers werken. Als ze maar geld aan iemand kunnen verdienen’, stelt Hadeline Vorselaars, specialist Veiligheid. De nieuwe integrale aanpak van de gemeente Tilburg is dan ook gericht op slachtoffers én daders. ‘We maken ook zoveel mogelijk gebruik van bestaande structuren, er is al heel veel op het gebied van veiligheid en zorg. Het is vooral belangrijk dat we leren om met een mensenhandelbril naar bepaalde situaties te kijken.’
‘Begin niet met een dik beleidsstuk’
Het was eigenlijk een landelijk onderzoek van Proud en het Aidsfonds naar geweld tegen sekswerkers en het onderzoek van de Eindhovense welzijnsorganisatie Lumens naar jongensprostitutie dat zorgde voor een kanteling in Tilburg, blikt Vorselaars terug. ‘Toen kwamen er vragen uit de raad en zijn we echt met de aanpak mensenhandel aan de slag gegaan.’ Ze somt op: een nieuw prostitutiebeleid, de aanstelling van een zorgcoördinator en een onderzoek naar aard en omvang.
Legaal
Ze benadrukt dat prostitutie een legaal beroep is. ‘Maar om onvergunde prostitutie en uitbuiting beter te kunnen aanpakken, moet het vergunde wel goed geregeld zijn.’ Bijzonder is dat in Tilburg ook sekswerkers – georganiseerd in de klankbordgroep Seksworks – bij het nieuwe beleid betrokken zijn.
‘Mensenhandel vraagt wel om specifieke kennis’
Samen met de nieuwe zorgcoördinator Joyce Huijding, die ook bij de afdeling Veiligheid en Wijken is gepositioneerd, begon ze te bouwen aan het netwerk in de stad, met het geven van voorlichting. Binnen de gemeentelijke organisatie en daarbuiten. ‘We hebben veel contact met het team ondermijning, we werken mee aan een programma voor het onderwijs.’ Ze hebben contact met de sociale wijkteams, maatschappelijke opvang, jeugdzorg, leerplicht.
Leerplichtig
Slachtoffers van criminele en seksuele uitbuiting zijn vaak jong en leerplichtig. ‘Als een kind regelmatig niet op school verschijnt, dan moet hij of zij dus in beeld zijn bij leerplicht. Schoolverzuim is een belangrijk signaal dat er iets aan de hand is.’ Soms vallen verschillende signalen als een puzzel ineen. ‘Pas nog kreeg we een verontrustende melding van een zorginstelling. Ze maakten zich zorgen over een client met een licht verstandelijke beperking. Later is deze client bij een regionale controle naar onvergunde prostitutie in een pand in Den Bosch aangetroffen.’
Vaak wanneer Huijding en Vorselaars ergens op gesprek zijn geweest of een voorlichting hebben gegeven, volgen later de signalen. ‘Ineens kijken mensen dus anders. Er hoeven echt niet allerlei nieuwe zaken worden opgetuigd rondom mensenhandel, maar dit vraagt wel om specifieke kennis. Elke vorm kent toch weer eigen signalen en netwerk.’
Vrijheid
Ze merkt dat het thema binnen de gemeente Tilburg – ook bij burgemeester en wethouders – inmiddels echt op de agenda staat. ‘Dat is belangrijk, dan krijg je ook vrijheid om aan de slag te gaan. En dat is, volgens mij, wat gemeenten moeten doen. Verdiep je in het thema, kijk eens rond in de regio, benoem een aandachtsfunctionaris. Wat wordt er al aan zorgcoördinatie gedaan? Begin niet met een dik beleidsstuk, dat is zonde van de energie. Nee, ga eerst maar eens aan het netwerk bouwen. Wat speelt er allemaal?’ De aanpak heeft in Tilburg vruchten afgeworpen. ‘We hebben nu – hoe lastig ook – een veel beter beeld van aard en omvang. We hebben veel meer slachtoffers naar hulp kunnen begeleiden. Weet je, mensenhandel is niet zomaar een thema. Het raakt je echt.’
Na deze traumatische gebeurtenis vertelt Jeffrey aan zijn moeder wat er gebeurd is en wordt er aangifte gedaan. De 65-jarige man wordt niet veel later opgepakt, en de 52-jarige klant ook. Tijdens de rechtszaak maakt de verklaring van de vader van Jeffrey indruk. Hij vertelt hoeveel impact de hele gebeurtenis op het gezin heeft gehad en hoe het sindsdien hun leven heeft bepaald.
‘De jongen heeft er toch voor betaald gekregen?’
Bij de rechtszitting zet de inmiddels 67-jarige man geen enkel vraagteken bij zijn handelen en toont geen berouw. De jongen wilde toch zelf geld verdienen? Dat Jeffrrey pijn had, kan hij zich niet voorstellen, blijkt ook tijdens de rechtszaak. Dat het naar was om daarna meteen weer seks te hebben met een andere volwassene, ziet hij ook niet in.
De rechtbank neemt het de man ‘bijzonder kwalijk’ dat hij niet heeft gecontroleerd of het slachtoffer wel meerderjarig was. Toen het slachtoffer hem vertelde dat hij er heel jong uitzag voor zijn leeftijd, heeft verdachte alleen maar aangegeven dat hij ervan uitging dat het slachtoffer “echt wel 18 jaar” was. Nader onderzoek heeft hij niet gedaan.
Uit het vonnis: ‘De rechtbank kan geen andere conclusie hieraan verbinden dan dat verdachte uit was op seks met een minderjarige en dat hij het maar wat fijn vond dat de jongen er zo jong uitzag. Veelzeggend in dit verband is dat verdachte heeft verklaard in zijn dansschool wel telkens naar het identiteitsbewijs van jongeren te vragen in verband met het alcoholverbod.’
HANDHAVEN
Ina Hut
Directeur-bestuurder van CoMensha
‘Alleen door goede samenwerking kunnen we voorkomen dat slachtoffers buiten boord vallen.’
Ina Hut, directeur-bestuurder van CoMensha, het landelijke Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel, maakt zich zorgen. Ondanks de groeiende aandacht voor mensenhandel in Nederland is er nog onvoldoende zicht op aard en omvang van mensenhandel. En het aantal zaken dat voor de rechter komt, is ‘veel te laag’. Een goede ketensamenwerking is erg belangrijk, stelt ze. ‘Als CoMensha hebben we een belangrijke rol in die verbinding, met name ook in de verbinding tussen opsporing en hulpverlening.’
Hut wijst erop dat mensenhandel in veel gedaanten voor kan komen: ‘Seksuele uitbuiting, arbeidsuitbuiting, criminele uitbuiting en gedwongen orgaanverwijdering. Vaak gebeurt het in het verborgene. Mensenhandel is een haaldelict, je moet er actief naar op zoek. Zo voorkom je dat slachtoffers uit beeld verdwijnen. ’
Een goede samenwerking tussen opsporing, hulpverleners en gemeenten is daarom essentieel, benadrukt Hut. CoMensha is lid van de Taskforce Mensenhandel, voorzitter van het Zorgcoördinatorenoverlegen het Strategisch Overleg Mensenhandel en speelt vanuit die posities een belangrijke rol in de verbinding tussen ketenpartners.
Actieve rol
‘Gemeenten zijn cruciaal in de aanpak van mensenhandel. Zij hebben een actieve rol in het signaleren, zijn verantwoordelijk voor het opzetten van beleid en hebben de plicht het slachtoffer passende opvang, ondersteuning en zorg te bieden. Het is essentieel dat gemeenten hun verantwoordelijkheid nemen én dat de aanpak wordt geborgd binnen de lokale en regionale structuren.’ CoMensha faciliteert veel gemeenten bij die aanpak. ‘Het helpt enorm wanneer een burgemeester zich persoonlijk sterk maakt voor de strijd tegen mensenhandel. Hij of zij kan echt de aanjager zijn.’
‘Alleen door een goede samenwerking kunnen we voorkomen dat slachtoffers tussen wal en schip vallen’
In de regio zijn zorgcoördinatoren mensenhandel het aanspreekpunt voor slachtoffers. Zij coördineren hulp en opvang, geven voorlichting en trainingen, ze signaleren, agenderen en behartigen belangen van slachtoffers. Niet eenvoudig, weet Ina Hut. Slachtoffers krijgen te maken met allerlei regels en procedures.
Ook de financiering van de zorg is erg complex. ‘Het is een warboel van regels en alleen door een goede samenwerking binnen en tussen gemeenten, kunnen we voorkomen dat deze groep tussen wal en schip valt. Wegkijken maakt medeplichtig. Gemeenten moeten zich inzetten om mensenhandel te bestrijden en slachtoffers te beschermen. Het belang van de slachtoffers moet hierbij echt voorop staan.’
De dansschooleigenaar wordt in 2016 tot 24 maanden gevangenisstraf veroordeeld, waarvan 12 maanden voorwaardelijk, voor seksueel misbruik en het aanzetten tot prostitutie. Daarbij komt een proeftijd van 5 jaar. In de proeftijd moet hij zich laten behandelen en moet de Reclassering op zijn computer controleren of hij geen seksuele contacten met minderjarigen meer heeft of minderjarigen aanzet tot prostitutie.Aan Jeffrey moet hij 10.000 euro smartengeld betalen. De 57-jarige klant wordt voor seksueel misbruik veroordeeld tot 1 dag gevangenisstraf en 180 uur taakstraf, waarvan 80 voorwaardelijk.
Jeffrey kampt nog steeds met psychische problemen
Advocaat Nino Pennino uit Kerkrade, de advocaat van Jeffrey, weet hoe groot de impact van deze zaken is. Hij staat slachtoffers van de meest afschuwelijke zedendelicten bij. ‘Dit soort heftige gebeurtenissen werken op alle fronten door, in de relatie met familie, op school.’ Al jaren vecht de Limburgse advocaat voor erkenning van slachtoffers en hun naasten. Hij wil hen een stem geven.
Pennino werd landelijk bekend door de Valkenburgse zedenzaak. Hij stond het 16-jarige slachtoffer ‘Kimberly’ en haar familie bij. Zij werd door een ‘pooierboy’ uitgebuit en moest gemiddeld vier tot vijf klanten per dag afwerken.
OPSPOREN
Daphne van der Zwan
Officier van justitie
‘OM en gemeenten moeten zedendelinquenten veel langer monitoren’
Een schimmige wereld vol schaamte. Twee mannen runden jarenlang een illegaal escortnetwerk voor jongens in de Utrechtse wijk Overvecht. Officier van justitie Daphne van der Zwan, portefeuillehouder Mensenhandel Midden-Nederland, ziet vooral kwetsbare jongens in verkeerde handen vallen.
‘Een enorm netwerk van cliënten en jonge jongens’
Honderden namen, foto’s en andere gegevens van jongens en mannen werden in september 2018 aangetroffen in twee huurwoningen in de Utrechtse wijk Overvecht. De twee verdachten – die inmiddels al lange tijd in voorarrest zitten – worden verdacht van het runnen van een illegaal bordeel, een escortnetwerk.‘Een enorm netwerk van cliënten en jonge jongens. Een aantal werd geworven voordat ze achttien waren. Twintig slachtoffers hebben we – na veel gepuzzel – geïdentificeerd’, vertelt Van der Zwan, officier in deze zaak. ‘De slachtoffers zijn totaal verschillende jongens maar de grote gemene deler is dat ze allemaal erg kwetsbaar zijn. De een is dakloos, de ander heeft verslaafde ouders of woont in een instelling.’
Van die kwetsbaarheid maakten, volgens Van der Zwan, de twee verdachten graag gebruik. De mannen regelden de klanten en vervoer en de jongens moesten een deel van de opbrengsten afstaan. Ook moesten ze regelmatig seks hebben met een van de verdachten.
‘Ze moesten regelmatig seks hebben met een van de verdachten’
Van der Zwan: ‘Wat ik heel schokkend vind, is dat hier zoveel jongens hebben gewerkt en dat helemaal niemand eerder is gaan praten. Dit heeft jarenlang gespeeld. Dit tweetal heeft een gigantisch netwerk, maar we krijgen nauwelijks informatie binnen. Deze wereld is nog schimmiger dan die van de hetero-prostitutie. Er is zoveel schaamte, sommige jongens worstelen met homoseksuele gevoelens en zijn zo bij deze mannen terechtgekomen.’
Recidive
De zaak kwam aan het rollen toen een buurtbewoner bij de gemeente aan de bel trok en de politie een brief kreeg van een familielid van één van de slachtoffers. Opvallend in deze zaak is dat de twee verdachten allebei veroordeelde zedendelinquenten zijn. De hoofdverdachte werd al meerdere keren veroordeeld tot gevangenisstraffen en kreeg eerder zelfs tbs met voorwaarden opgelegd voor soortgelijke feiten. ‘Het is ongelofelijk dat deze mannen toentertijd weer helemaal onbegeleid en zonder toezicht zijn losgelaten in de samenleving. Uitbehandeld, proeftijd verlopen.’
En daar ligt volgens de officier een taak voor het OM samen met gemeenten. Sinds 1 januari 2018 is de Wet Langdurig Toezicht van kracht. ‘Daarmee hebben we een wettelijk instrument gekregen om veroordeelde zedendelinquenten als het moet levenslang te monitoren en maatregelen op te leggen. Dat kan het OM niet alleen maar dat vraagt om een goede samenwerking met alle partners.’ Ook de burgemeester zou daar een rol bij moeten spelen. ‘Ken uw veroordeelde zedendelinquenten. De kans op recidive is er nu eenmaal. Zorg dat er een plan ligt om de situatie te monitoren.’
Ook klanten die tegen betaling seks hebben met een minderjarige moeten volgens de officier veel harder worden aangepakt. ‘De straffen zijn nu zo laag. Daar gaat weinig preventieve werking van uit. We vinden dat daar gevangenisstraf op moet staan, geen werkstraf en voorwaardelijk. Klanten komen er nu heel makkelijk mee weg.’
De wet schrijft tegenwoordig voor dat bezoekers van minderjarige prostituees gevangenisstraf moeten krijgen en niet enkel een taakstraf. In praktijk leggen rechtbanken echter vaak een taakstraf en een vonnis van een of twee dagen celstraf op, die een verdachte dan meestal al in voorarrest heeft uitgezeten.
Schimmig
Het feit dat in Nederland prostituees zich ‘totaal ongecontroleerd’ kunnen aanbieden op allerlei sites helpt niet. ‘Met leeftijden kan zo makkelijk worden gesjoemeld. En onvergunde prostitutie is nu eenmaal niet strafbaar in Nederland, gemeenten kunnen vanuit handhaving een boete opleggen en misschien een pand sluiten maar dat is het wel zo’n beetje. Dat maakt het allemaal heel schimmig.’
‘De ene gemeente handhaaft streng, de ander nauwelijks’
Op het gebied van handhaving zit er volgens Van der Zwan ook nog veel verschil tussen gemeenten onderling. De ene gemeente staat prostitutie vanaf 18 jaar toe, de andere gemeente vanaf 21 jaar. De ene gemeente handhaaft streng en de ander nauwelijks. ‘Stem dat regionaal af. We zagen dat de verdachten in deze zaak ook van plan waren om naar een andere gemeente te verhuizen omdat daar prostitutie vanaf 18 jaar wel is toegestaan.’
Niet alleen de pooier werd door het OM vervolgd, maar ook tegen een groot aantal klanten is celstraf geëist. Maar zij zijn – net als de klant van Jeffrey – door de rechtbank veroordeeld tot 1 dag gevangenisstraf en een taakstraf. ‘Onbegrijpelijk. Want laten we wel wezen: zonder klanten geen mensenhandel. De harde realiteit is dat dit soort zaken voorkomen, en steeds ook vaker’, stelt Pennino. Het geweld en de intimidaties nemen volgens hem alleen maar toe. ‘De minderjarigen die het treft komen er, zonder uitzondering, slecht vanaf.’
‘Zonder klanten geen mensenhandel’
Dat vraagt om een flink en duidelijk tegengeluid. Niet alleen op het gebied van voorlichting, die voor minderjarigen en hun ouders heel belangrijk is, maar ook op het gebied van het strafrecht, de strafmaat.’ Ook voor klanten. Verontwaardigd: ‘Wanneer een klant weet dat hij voor seks met een minderjarige voor twee jaar de bak indraait, dan zal hij de volgende keer beter op zijn tellen passen en vraagt hij misschien om een paspoort aan een prostituee. Ik zie geen enkele legitieme reden om klanten niet harder met hun fouten te confronteren. Ik begrijp de rechterlijke macht echt niet. Het gaat toch om de bescherming van onze kinderen?’
Dit verhaal is een reconstructie, tot stand gekomen aan de hand van het vonnis en gesprekken met de advocaat. De naam van Jeffrey is uit privacyoverwegingen gefingeerd. Jeffrey staat zelf niet op de foto.
ZORG & OPVANG
Jacqueline Vonk
Bestuurder welzijnsorganisatie Lumens, Eindhoven
Daniëlle van Went
Manager zorgcoördinatie, Lumens, Eindhoven
Professionals in het onderwijs, schuldhulpverlening, maatschappelijke opvang moeten veel alerter zijn op signalen van jongens.
‘Seksuele uitbuiting komt niet zomaar ter sprake. Dit vraagt om bewustwording over de brede lijn. Vergelijkbaar met het onderwerp incest jaren terug’, stelt Jacqueline Vonk, bestuurder van welzijnsorganisatie Lumens in Eindhoven.
Het was het Expertisecentrum Mensenhandel &(Jeugd)Prostitutie van Lumens, dat jongensprostitutie in Nederland de afgelopen jaren op de kaart zette. Daniëlle van Went, manager zorgcoördinatie en haar team, gaan actief de straat op. Langs afwerkplaatsen, hotels en parken.
‘Veldwerk hoort echt bij zorgcoördinatie’
Alleen al rond Eindhoven zijn er zeker zeventig jongens tussen de 14 en 22 jaar actief in de prostitutie, zo bleek in 2018 uit een onderzoek van het Expertisecentrum. De groep is divers. Van kwetsbare vluchtelingen, jongens met een licht verstandelijke beperking maar ook jongens die snel geld willen verdienen en zich online als escort verhuren. Het onderzoek bracht veel teweeg, in Eindhoven en daarbuiten.Vonk: ‘De impact was groot en er is veel gebeurd sindsdien. In Oost-Brabant raakt de keten steeds beter op elkaar ingespeeld.’
Eerder dit jaar werd in Eindhoven ook het eerste inloophuis voor mannelijke sekswerkers in Nederland geopend. Van Went: ‘Daar hebben we lang voor gelobbyd. Ik voelde me in het begin vaak een roepende in de woestijn. Jongens worden, ook door hulpverleners, nu eenmaal niet snel als slachtoffer gezien. We werken nu ook nauw samen met de politie. De ogen zijn hier in de regio geopend en er is veel in ontwikkeling.’ Het Expertisecentrum geeft bijvoorbeeld ook voorlichting op scholen, over seksualiteit, grenzen en de mogelijke gevaren. Van Went: ‘Sinds kort doen we dat ook op basisscholen. Daar ben ik heel blij mee. We weten uit onderzoek dat jongeren tussen de 12 en 17 jaar de meest kwetsbare groep vormen, dus we moeten er ook echt vroeg bij zijn.’
Van Went wordt regelmatig benaderd door collega’s elders in het land. ‘We zien geen jongens, hoor ik dan. Waar moet ik beginnen? Mijn advies is altijd: ga de straat op. Ga naar parken, naar afwerkplekken. De mannen die daar komen voor snelle seks, zijn vaak onze tipgevers. Leg contact, probeer het wereldje te begrijpen. In wat voor hotels in jouw regio wordt afgesproken? Dit soort veldwerk hoort echt bij zorgcoördinatie. De jongens komen zelf niet binnenlopen.’ De Eindhovense zorgcoördinatoren leggen ook op internet contact met jongens die zichzelf aanbieden. ‘Maar uiteindelijk speelt mensenhandel zich niet online af. En het zijn ook niet altijd de kwetsbare jongens die slachtoffer worden. Ik heb nu bijvoorbeeld contact met een jongen uit een dorp. Echt een doorsnee jongen, woont nog thuis. Hij is bij het uitgaan met de verkeerde meegegaan en zo in het wereldje terechtgekomen. Hij zat voor z’n gevoel helemaal klem. Zijn familie weet van niets.’
Onderzoek
Bestuurder Vonk: ‘Dit kan echt iedereen overkomen. Er is nog een groot onontgonnen gebied, we staan nog maar aan het begin. Er is meer veldwerk, meer bewustwording, meer onderzoek naar aard en omvang nodig.’ Het Expertisecentrum van Lumens en het Centrum Kinderhandel Mensenhandel (CKM) in Den Haag zijn daarom samen een onderzoek gestart waarbij aan jongens die (gedwongen) werkzaam zijn in de prostitutie of zijn geweest, wordt gevraagd om een anonieme vragenlijst in te vullen. De resultaten worden half 2021 verwacht. ‘Dit is echt een probleem van de hele samenleving.’
Het verhaal van
Jeffrey
Scroll
Leestijd: 20 minuten
De stem van Jeffrey
Dertien jaar is Jeffrey. Een teruggetrokken jongen zonder al te veel vrienden op school, hij brengt veel tijd door achter de computer. Hij is veel aan het gamen. In die virtuele wereld leest hij over makkelijk geld verdienen, geld verdienen met seks. Dat klinkt interessant. Jeffrey heeft geen idee waarmee hij zich inlaat. Een oudere man reageert razendsnel.
Jeffrey is nieuwsgierig. In een online advertentie biedt hij zijn diensten aan en zegt achttien jaar te zijn. Naïef, zegt zijn advocaat, en wereldvreemd. Hij ziet het wel vaker bij kwetsbare jongeren – weinig gevoel voor eigenwaarde, geïsoleerd – seks lijkt dan voor hen eerder een betaalmiddel of een escape. Een 65-jarige man reageert online. Hij wil Jeffrey wel wegwijs maken in het wereldje en heeft ook ruimte beschikbaar. Hij is zeer behulpzaam. Hij is zelf eigenaar van een dansschool en gewend om met jongeren om te gaan. Hij helpt Jeffrey via een e-mail om een goede smoes te bedenken voor school.
PREVENTIE
Rafaël Taapken
hulpverlener Stichting Pretty Women in Utrecht
‘Jongens zien gemiddeld vanaf hun tiende voor het eerst porno. Dat vormt hun kijk op seksualiteit nogal.’
Liefde is mooi en seks ook. Dat is de boodschap van Pretty Women in Utrecht bij elke voorlichting. Juist die aandacht voor de positieve kant is zo belangrijk, stelt hulpverlener Rafaël Taapken.
De Utrechtse stichting Pretty Women, die al ruim twintig jaar hulpverlening biedt bij relaties en seksualiteit, besloot twee jaar geleden de aandacht voor jongens structureel op te nemen in het hulpaanbod. Hard nodig, de stichting kreeg steeds vaker signalen over jongensslachtoffers.
En dat vraagt om een specifieke aanpak, zegt hulpverlener Taapken die het programma Best Man leidt. Van actieve outreachment, begeleiding, tot specifieke voorlichting. De schaamte bij alle slachtoffers rondom seksueel misbruik of uitbuiting is groot, maar voor jongens is de stap om hulp te vragen nog groter. ‘Jongens zien zich vaak zelf niet als slachtoffer en ook hulpverleners denken niet zo snel aan jongens bij seksuele uitbuiting.’
Geldgebrek
‘Ik ben begonnen met voorlichting te geven, gericht op jongens. Aan professionals bij gemeenten, wijkteams, jongerenwerkers.’ Wekelijks houdt hij ook spreekuur bij de crisisopvang in Utrecht, regelmatig komen er uit de nachtopvang geluiden dat jongens zich, uit geldgebrek, prostitueren.
Maar echte preventie begint eigenlijk met een open gesprek over seks, benadrukt Taapken. En dat is precies wat hij tijdens zijn voorlichtingen op inmiddels dertig middelbare scholen in de provincie Utrecht probeert te doen. De klassen worden opgesplitst en vervolgens neemt Taapken de jongens mee, zijn collega gaat in gesprek met de meiden. Een gesprek waarbij vooral ook de positieve kanten van seksualiteit worden belicht, je wensen leren kennen. ‘Dat gebeurt nog veel te weinig. De risico’s krijgen heel veel aandacht. Natuurlijk komen in onze voorlichtingen onderwerpen als sexting, het delen van naaktfoto’s online en het stellen van grenzen aan bod. Maar de insteek is anders. Jongens weten vaak niet waar ze met vragen over seksualiteit terecht kunnen. En internet is dan niet altijd de juiste raadgever.’
Integendeel. Jongens hebben juist door internet vaak een vertekend beeld van seksualiteit. ‘Jongens zien gemiddeld vanaf hun tiende voor het eerst porno. Dat vormt hun blik op seksualiteit nogal. Zeker wanneer niemand vertelt dat het in werkelijkheid er niet zo aan toe gaat. Het is belangrijk om daar andere voorbeelden tegenover te zetten. Hoe weet zo’n jongen anders wat normaal is?’
En ook jongens kunnen online eenvoudig misleid worden. ‘Daar denken ze vaak niet eens aan.’ Hij vertelt over een zaak van een 13-jarige jongen, die worstelde met homoseksuele gevoelens, en een afspraakje dacht te maken met een 17-jarige jongen. Het bleek een man van 51 te zijn. ‘Deze jongen is – en dat is echt zijn geluk geweest – betrapt door zijn ouders die eerder thuiskwamen. De man is uiteindelijk wel veroordeeld.’
Leed
Door veel vaker open in gesprek met jongens over seksualiteit te gaan, kan veel leed voorkomen worden, denkt Taapken. ‘Ik zou elke gemeente aanraden om eens te beginnen met dit soort voorlichtingen, specifiek voor jongens. Soms speelt er echt van alles in een klas of op school.’ Hij laat in de klassen altijd zijn mobiele nummer achter. ‘Later krijg ik dan ineens een appje over goedkope condooms, maar soms ook een serieuze vraag. Pas nog een jongen die vroeg hoe hij ‘de eerste keer met een meisje’ nu het best kon aanpakken.’
Vier dagen na het eerste contact wordt Jeffrey al door hem bij school opgepikt. Naar zijn leeftijd vraagt hij niet. Jeffrey waarschuwt hem wel en zegt dat hij er erg jong uitziet voor 18, maar dat is geen probleem. Ze rijden naar een dorpje in de buurt van Heerlen. De boekentas van Jeffrey belandt op de achterbank van de auto. De man heeft een appartement geregeld, waar hij vermoedelijk vaker jonge jongens ontvangt. Hij is getrouwd en zal later in de rechtbank verklaren dat hij om ‘maar niet verliefd te worden op een andere vrouw’ zich op jongens is gaan richten.
Zodra Jeffrey een voet over de drempel zet, gaat de deur op slot. Jeffrey is bang, de hele setting voelt verkeerd. Hij wordt meteen gedwongen tot seksuele handelingen, die veel pijn doen. Hij wordt opgesloten en niet veel later staat er al een klant voor zijn kamerdeur. Deze 52-jarige man heeft ook seks met Jeffrey. De jongen krijgt deze keer betaald. Veertig euro. De overige twintig houdt de ‘pooier’ zelf.
SIGNALEREN
Hadeline Vorselaars
Specialist Veiligheid, Gemeente Tilburg
Anders kijken, loont. Met een nieuwe aanpak kreeg de gemeente Tilburg het afgelopen jaar vijftig slachtoffers van mensenhandel in beeld.
‘Het is heel simpel, er zijn een aantal zaken waar criminelen heel goed in zijn en dat is multidisciplinair, integraal en divers werken. Als ze maar geld aan iemand kunnen verdienen’, stelt Hadeline Vorselaars, specialist Veiligheid. De nieuwe integrale aanpak van de gemeente Tilburg is dan ook gericht op slachtoffers én daders. ‘We maken ook zoveel mogelijk gebruik van bestaande structuren, er is al heel veel op het gebied van veiligheid en zorg. Het is vooral belangrijk dat we leren om met een mensenhandelbril naar bepaalde situaties te kijken.’
Het was eigenlijk een landelijk onderzoek van Proud en het Aidsfonds naar geweld tegen sekswerkers en het onderzoek van de Eindhovense welzijnsorganisatie Lumens naar jongensprostitutie dat zorgde voor een kanteling in Tilburg, blikt Vorselaars terug. ‘Toen kwamen er vragen uit de raad en zijn we echt met de aanpak mensenhandel aan de slag gegaan.’ Ze somt op: een nieuw prostitutiebeleid, de aanstelling van een zorgcoördinator en een onderzoek naar aard en omvang.
Legaal
Ze benadrukt dat prostitutie een legaal beroep is. ‘Maar om onvergunde prostitutie en uitbuiting beter te kunnen aanpakken, moet het vergunde wel goed geregeld zijn.’ Bijzonder is dat in Tilburg ook sekswerkers – georganiseerd in de klankbordgroep Seksworks – bij het nieuwe beleid betrokken zijn.
Samen met de nieuwe zorgcoördinator Joyce Huijding, die ook bij de afdeling Veiligheid en Wijken is gepositioneerd, begon ze te bouwen aan het netwerk in de stad, met het geven van voorlichting. Binnen de gemeentelijke organisatie en daarbuiten. ‘We hebben veel contact met het team ondermijning, we werken mee aan een programma voor het onderwijs.’ Ze hebben contact met de sociale wijkteams, maatschappelijke opvang, jeugdzorg, leerplicht.
Leerplichtig
Slachtoffers van criminele en seksuele uitbuiting zijn vaak jong en leerplichtig. ‘Als een kind regelmatig niet op school verschijnt, dan moet hij of zij dus in beeld zijn bij leerplicht. Schoolverzuim is een belangrijk signaal dat er iets aan de hand is.’ Soms vallen verschillende signalen als een puzzel ineen. ‘Pas nog kreeg we een verontrustende melding van een zorginstelling. Ze maakten zich zorgen over een client met een licht verstandelijke beperking. Later is deze client bij een regionale controle naar onvergunde prostitutie in een pand in Den Bosch aangetroffen.’
Vaak wanneer Huijding en Vorselaars ergens op gesprek zijn geweest of een voorlichting hebben gegeven, volgen later de signalen. ‘Ineens kijken mensen dus anders. Er hoeven echt niet allerlei nieuwe zaken worden opgetuigd rondom mensenhandel, maar dit vraagt wel om specifieke kennis. Elke vorm kent toch weer eigen signalen en netwerk.’
Vrijheid
Ze merkt dat het thema binnen de gemeente Tilburg – ook bij burgemeester en wethouders – inmiddels echt op de agenda staat. ‘Dat is belangrijk, dan krijg je ook vrijheid om aan de slag te gaan. En dat is, volgens mij, wat gemeenten moeten doen. Verdiep je in het thema, kijk eens rond in de regio, benoem een aandachtsfunctionaris. Wat wordt er al aan zorgcoördinatie gedaan? Begin niet met een dik beleidsstuk, dat is zonde van de energie. Nee, ga eerst maar eens aan het netwerk bouwen. Wat speelt er allemaal?’ De aanpak heeft in Tilburg vruchten afgeworpen. ‘We hebben nu – hoe lastig ook – een veel beter beeld van aard en omvang. We hebben veel meer slachtoffers naar hulp kunnen begeleiden. Weet je, mensenhandel is niet zomaar een thema. Het raakt je echt.’
Na deze traumatische gebeurtenis vertelt Jeffrey aan zijn moeder wat er gebeurd is en wordt er aangifte gedaan. De 65-jarige man wordt niet veel later opgepakt, en de 52-jarige klant ook. Tijdens de rechtszaak maakt de verklaring van de vader van Jeffrey indruk. Hij vertelt hoeveel impact de hele gebeurtenis op het gezin heeft gehad en hoe het sindsdien hun leven heeft bepaald.
Bij de rechtszitting zet de inmiddels 67-jarige man geen enkel vraagteken bij zijn handelen en toont geen berouw. De jongen wilde toch zelf geld verdienen? Dat Jeffrrey pijn had, kan hij zich niet voorstellen, blijkt ook tijdens de rechtszaak. Dat het naar was om daarna meteen weer seks te hebben met een andere volwassene, ziet hij ook niet in.
De rechtbank neemt het de man ‘bijzonder kwalijk’ dat hij niet heeft gecontroleerd of het slachtoffer wel meerderjarig was. Toen het slachtoffer hem vertelde dat hij er heel jong uitzag voor zijn leeftijd, heeft verdachte alleen maar aangegeven dat hij ervan uitging dat het slachtoffer “echt wel 18 jaar” was. Nader onderzoek heeft hij niet gedaan.
Uit het vonnis: ‘De rechtbank kan geen andere conclusie hieraan verbinden dan dat verdachte uit was op seks met een minderjarige en dat hij het maar wat fijn vond dat de jongen er zo jong uitzag. Veelzeggend in dit verband is dat verdachte heeft verklaard in zijn dansschool wel telkens naar het identiteitsbewijs van jongeren te vragen in verband met het alcoholverbod.’
HANDHAVEN
Ina Hut
Directeur-bestuurder van CoMensha
‘Alleen door goede samenwerking kunnen we voorkomen dat slachtoffers buiten boord vallen.’
Ina Hut, directeur-bestuurder van CoMensha, het landelijke Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel, maakt zich zorgen. Ondanks de groeiende aandacht voor mensenhandel in Nederland is er nog onvoldoende zicht op aard en omvang van mensenhandel. En het aantal zaken dat voor de rechter komt, is ‘veel te laag’. Een goede ketensamenwerking is erg belangrijk, stelt ze. ‘Als CoMensha hebben we een belangrijke rol in die verbinding, met name ook in de verbinding tussen opsporing en hulpverlening.’
Hut wijst erop dat mensenhandel in veel gedaanten voor kan komen: ‘Seksuele uitbuiting, arbeidsuitbuiting, criminele uitbuiting en gedwongen orgaanverwijdering. Vaak gebeurt het in het verborgene. Mensenhandel is een haaldelict, je moet er actief naar op zoek. Zo voorkom je dat slachtoffers uit beeld verdwijnen. ’
Een goede samenwerking tussen opsporing, hulpverleners en gemeenten is daarom essentieel, benadrukt Hut. CoMensha is lid van de Taskforce Mensenhandel, voorzitter van het Zorgcoördinatorenoverleg en het Strategisch Overleg Mensenhandel en speelt vanuit die posities een belangrijke rol in de verbinding tussen ketenpartners.
Actieve rol
‘Gemeenten zijn cruciaal in de aanpak van mensenhandel. Zij hebben een actieve rol in het signaleren, zijn verantwoordelijk voor het opzetten van beleid en hebben de plicht het slachtoffer passende opvang, ondersteuning en zorg te bieden. Het is essentieel dat gemeenten hun verantwoordelijkheid nemen én dat de aanpak wordt geborgd binnen de lokale en regionale structuren.’ CoMensha faciliteert veel gemeenten bij die aanpak. ‘Het helpt enorm wanneer een burgemeester zich persoonlijk sterk maakt voor de strijd tegen mensenhandel. Hij of zij kan echt de aanjager zijn.’
In de regio zijn zorgcoördinatoren mensenhandel het aanspreekpunt voor slachtoffers. Zij coördineren hulp en opvang, geven voorlichting en trainingen, ze signaleren, agenderen en behartigen belangen van slachtoffers. Niet eenvoudig, weet Ina Hut. Slachtoffers krijgen te maken met allerlei regels en procedures.
Ook de financiering van de zorg is erg complex. ‘Het is een warboel van regels en alleen door een goede samenwerking binnen en tussen gemeenten, kunnen we voorkomen dat deze groep tussen wal en schip valt. Wegkijken maakt medeplichtig. Gemeenten moeten zich inzetten om mensenhandel te bestrijden en slachtoffers te beschermen. Het belang van de slachtoffers moet hierbij echt voorop staan.’
De dansschooleigenaar wordt in 2016 tot 24 maanden gevangenisstraf veroordeeld, waarvan 12 maanden voorwaardelijk, voor seksueel misbruik en het aanzetten tot prostitutie. Daarbij komt een proeftijd van 5 jaar. In de proeftijd moet hij zich laten behandelen en moet de Reclassering op zijn computer controleren of hij geen seksuele contacten met minderjarigen meer heeft of minderjarigen aanzet tot prostitutie. Aan Jeffrey moet hij 10.000 euro smartengeld betalen. De 57-jarige klant wordt voor seksueel misbruik veroordeeld tot 1 dag gevangenisstraf en 180 uur taakstraf, waarvan 80 voorwaardelijk.
Advocaat Nino Pennino uit Kerkrade, de advocaat van Jeffrey, weet hoe groot de impact van deze zaken is. Hij staat slachtoffers van de meest afschuwelijke zedendelicten bij. ‘Dit soort heftige gebeurtenissen werken op alle fronten door, in de relatie met familie, op school.’ Al jaren vecht de Limburgse advocaat voor erkenning van slachtoffers en hun naasten. Hij wil hen een stem geven.
Pennino werd landelijk bekend door de Valkenburgse zedenzaak. Hij stond het 16-jarige slachtoffer ‘Kimberly’ en haar familie bij. Zij werd door een ‘pooierboy’ uitgebuit en moest gemiddeld vier tot vijf klanten per dag afwerken.
OPSPOREN
Daphne van der Zwan
Officier van justitie
‘OM en gemeenten moeten zedendelinquenten veel langer monitoren’
Een schimmige wereld vol schaamte. Twee mannen runden jarenlang een illegaal escortnetwerk voor jongens in de Utrechtse wijk Overvecht. Officier van justitie Daphne van der Zwan, portefeuillehouder Mensenhandel Midden-Nederland, ziet vooral kwetsbare jongens in verkeerde handen vallen.
Honderden namen, foto’s en andere gegevens van jongens en mannen werden in september 2018 aangetroffen in twee huurwoningen in de Utrechtse wijk Overvecht. De twee verdachten – die inmiddels al lange tijd in voorarrest zitten – worden verdacht van het runnen van een illegaal bordeel, een escortnetwerk. ‘Een enorm netwerk van cliënten en jonge jongens. Een aantal werd geworven voordat ze achttien waren. Twintig slachtoffers hebben we – na veel gepuzzel – geïdentificeerd’, vertelt Van der Zwan, officier in deze zaak. ‘De slachtoffers zijn totaal verschillende jongens maar de grote gemene deler is dat ze allemaal erg kwetsbaar zijn. De een is dakloos, de ander heeft verslaafde ouders of woont in een instelling.’
Van die kwetsbaarheid maakten, volgens Van der Zwan, de twee verdachten graag gebruik. De mannen regelden de klanten en vervoer en de jongens moesten een deel van de opbrengsten afstaan. Ook moesten ze regelmatig seks hebben met een van de verdachten.
Van der Zwan: ‘Wat ik heel schokkend vind, is dat hier zoveel jongens hebben gewerkt en dat helemaal niemand eerder is gaan praten. Dit heeft jarenlang gespeeld. Dit tweetal heeft een gigantisch netwerk, maar we krijgen nauwelijks informatie binnen. Deze wereld is nog schimmiger dan die van de hetero-prostitutie. Er is zoveel schaamte, sommige jongens worstelen met homoseksuele gevoelens en zijn zo bij deze mannen terechtgekomen.’
Recidive
De zaak kwam aan het rollen toen een buurtbewoner bij de gemeente aan de bel trok en de politie een brief kreeg van een familielid van één van de slachtoffers. Opvallend in deze zaak is dat de twee verdachten allebei veroordeelde zedendelinquenten zijn. De hoofdverdachte werd al meerdere keren veroordeeld tot gevangenisstraffen en kreeg eerder zelfs tbs met voorwaarden opgelegd voor soortgelijke feiten. ‘Het is ongelofelijk dat deze mannen toentertijd weer helemaal onbegeleid en zonder toezicht zijn losgelaten in de samenleving. Uitbehandeld, proeftijd verlopen.’
En daar ligt volgens de officier een taak voor het OM samen met gemeenten. Sinds 1 januari 2018 is de Wet Langdurig Toezicht van kracht. ‘Daarmee hebben we een wettelijk instrument gekregen om veroordeelde zedendelinquenten als het moet levenslang te monitoren en maatregelen op te leggen. Dat kan het OM niet alleen maar dat vraagt om een goede samenwerking met alle partners.’ Ook de burgemeester zou daar een rol bij moeten spelen. ‘Ken uw veroordeelde zedendelinquenten. De kans op recidive is er nu eenmaal. Zorg dat er een plan ligt om de situatie te monitoren.’
Ook klanten die tegen betaling seks hebben met een minderjarige moeten volgens de officier veel harder worden aangepakt. ‘De straffen zijn nu zo laag. Daar gaat weinig preventieve werking van uit. We vinden dat daar gevangenisstraf op moet staan, geen werkstraf en voorwaardelijk. Klanten komen er nu heel makkelijk mee weg.’
De wet schrijft tegenwoordig voor dat bezoekers van minderjarige prostituees gevangenisstraf moeten krijgen en niet enkel een taakstraf. In praktijk leggen rechtbanken echter vaak een taakstraf en een vonnis van een of twee dagen celstraf op, die een verdachte dan meestal al in voorarrest heeft uitgezeten.
Schimmig
Het feit dat in Nederland prostituees zich ‘totaal ongecontroleerd’ kunnen aanbieden op allerlei sites helpt niet. ‘Met leeftijden kan zo makkelijk worden gesjoemeld. En onvergunde prostitutie is nu eenmaal niet strafbaar in Nederland, gemeenten kunnen vanuit handhaving een boete opleggen en misschien een pand sluiten maar dat is het wel zo’n beetje. Dat maakt het allemaal heel schimmig.’
Op het gebied van handhaving zit er volgens Van der Zwan ook nog veel verschil tussen gemeenten onderling. De ene gemeente staat prostitutie vanaf 18 jaar toe, de andere gemeente vanaf 21 jaar. De ene gemeente handhaaft streng en de ander nauwelijks. ‘Stem dat regionaal af. We zagen dat de verdachten in deze zaak ook van plan waren om naar een andere gemeente te verhuizen omdat daar prostitutie vanaf 18 jaar wel is toegestaan.’
Niet alleen de pooier werd door het OM vervolgd, maar ook tegen een groot aantal klanten is celstraf geëist. Maar zij zijn – net als de klant van Jeffrey – door de rechtbank veroordeeld tot 1 dag gevangenisstraf en een taakstraf. ‘Onbegrijpelijk. Want laten we wel wezen: zonder klanten geen mensenhandel. De harde realiteit is dat dit soort zaken voorkomen, en steeds ook vaker’, stelt Pennino. Het geweld en de intimidaties nemen volgens hem alleen maar toe. ‘De minderjarigen die het treft komen er, zonder uitzondering, slecht vanaf.’
Dat vraagt om een flink en duidelijk tegengeluid. Niet alleen op het gebied van voorlichting, die voor minderjarigen en hun ouders heel belangrijk is, maar ook op het gebied van het strafrecht, de strafmaat.’ Ook voor klanten. Verontwaardigd: ‘Wanneer een klant weet dat hij voor seks met een minderjarige voor twee jaar de bak indraait, dan zal hij de volgende keer beter op zijn tellen passen en vraagt hij misschien om een paspoort aan een prostituee. Ik zie geen enkele legitieme reden om klanten niet harder met hun fouten te confronteren. Ik begrijp de rechterlijke macht echt niet. Het gaat toch om de bescherming van onze kinderen?’
Dit verhaal is een reconstructie, tot stand gekomen aan de hand van het vonnis en gesprekken met de advocaat. De naam van Jeffrey is uit privacyoverwegingen gefingeerd. Jeffrey staat zelf niet op de foto.
ZORG & OPVANG
Jacqueline Vonk
Bestuurder welzijnsorganisatie Lumens, Eindhoven
Daniëlle van Went
Manager zorgcoördinatie, Lumens, Eindhoven
Professionals in het onderwijs, schuldhulpverlening, maatschappelijke opvang moeten veel alerter zijn op signalen van jongens.
‘Seksuele uitbuiting komt niet zomaar ter sprake. Dit vraagt om bewustwording over de brede lijn. Vergelijkbaar met het onderwerp incest jaren terug’, stelt Jacqueline Vonk, bestuurder van welzijnsorganisatie Lumens in Eindhoven.
Het was het Expertisecentrum Mensenhandel &(Jeugd)Prostitutie van Lumens, dat jongensprostitutie in Nederland de afgelopen jaren op de kaart zette. Daniëlle van Went, manager zorgcoördinatie en haar team, gaan actief de straat op. Langs afwerkplaatsen, hotels en parken.
Alleen al rond Eindhoven zijn er zeker zeventig jongens tussen de 14 en 22 jaar actief in de prostitutie, zo bleek in 2018 uit een onderzoek van het Expertisecentrum. De groep is divers. Van kwetsbare vluchtelingen, jongens met een licht verstandelijke beperking maar ook jongens die snel geld willen verdienen en zich online als escort verhuren. Het onderzoek bracht veel teweeg, in Eindhoven en daarbuiten. Vonk: ‘De impact was groot en er is veel gebeurd sindsdien. In Oost-Brabant raakt de keten steeds beter op elkaar ingespeeld.’
Eerder dit jaar werd in Eindhoven ook het eerste inloophuis voor mannelijke sekswerkers in Nederland geopend. Van Went: ‘Daar hebben we lang voor gelobbyd. Ik voelde me in het begin vaak een roepende in de woestijn. Jongens worden, ook door hulpverleners, nu eenmaal niet snel als slachtoffer gezien. We werken nu ook nauw samen met de politie. De ogen zijn hier in de regio geopend en er is veel in ontwikkeling.’ Het Expertisecentrum geeft bijvoorbeeld ook voorlichting op scholen, over seksualiteit, grenzen en de mogelijke gevaren. Van Went: ‘Sinds kort doen we dat ook op basisscholen. Daar ben ik heel blij mee. We weten uit onderzoek dat jongeren tussen de 12 en 17 jaar de meest kwetsbare groep vormen, dus we moeten er ook echt vroeg bij zijn.’
Van Went wordt regelmatig benaderd door collega’s elders in het land. ‘We zien geen jongens, hoor ik dan. Waar moet ik beginnen? Mijn advies is altijd: ga de straat op. Ga naar parken, naar afwerkplekken. De mannen die daar komen voor snelle seks, zijn vaak onze tipgevers. Leg contact, probeer het wereldje te begrijpen. In wat voor hotels in jouw regio wordt afgesproken? Dit soort veldwerk hoort echt bij zorgcoördinatie. De jongens komen zelf niet binnenlopen.’ De Eindhovense zorgcoördinatoren leggen ook op internet contact met jongens die zichzelf aanbieden. ‘Maar uiteindelijk speelt mensenhandel zich niet online af. En het zijn ook niet altijd de kwetsbare jongens die slachtoffer worden. Ik heb nu bijvoorbeeld contact met een jongen uit een dorp. Echt een doorsnee jongen, woont nog thuis. Hij is bij het uitgaan met de verkeerde meegegaan en zo in het wereldje terechtgekomen. Hij zat voor z’n gevoel helemaal klem. Zijn familie weet van niets.’
Onderzoek
Bestuurder Vonk: ‘Dit kan echt iedereen overkomen. Er is nog een groot onontgonnen gebied, we staan nog maar aan het begin. Er is meer veldwerk, meer bewustwording, meer onderzoek naar aard en omvang nodig.’ Het Expertisecentrum van Lumens en het Centrum Kinderhandel Mensenhandel (CKM) in Den Haag zijn daarom samen een onderzoek gestart waarbij aan jongens die (gedwongen) werkzaam zijn in de prostitutie of zijn geweest, wordt gevraagd om een anonieme vragenlijst in te vullen. De resultaten worden half 2021 verwacht. ‘Dit is echt een probleem van de hele samenleving.’
Deel dit verhaal